تعاریف

برای تقویت مهارت های دیداری و شنیداری کودکان قلمروهای زیادی وجود دارد که درمانگران می توانند روی آنها کار کنند، تا در ارتباطی هماهنگ برای شناخت نیازهای کودک اقدام نمایند.

روانشناسان، ارتباط نزدیکی بین تقویت مهارت های دیداری و شنیداری کودکان قائل هستند. ادراک بینایی و ادراک شنوایی از مراحل رشد و تکامل زبان کودکان هستند.

بینایی پدیده ی پیچیده ایست که توجه متخصصان رشد بینایی را به خود معطوف داشته است. قبل از هر اقدام در خصوص تقویت مهارت های دیداری و شنیداری کودکان ضروری است که تفاوت دیدن و بینایی را بشناسیم.

تفاوت مهارت دیداری با ادراک بینایی

بینایی عبارت است از توانایی دیدن. بینایی پاسخ چشمها به نوری است که به درون آن تابیده می شود و بنابراین فرایندی است فیزیولوژیک.

در حالیکه دیدن نتیجه ی توانایی کودک در تفسیر و فهم و معنی بخشیدن اطلاعاتی است که از طریق چشمها دریافت می کند.

تعداد زیادی از کودکان در حالیکه از بینایی خوبی برخوردارند، دارای مشکلاتی در دید هستند. این امر بر توانایی خواندن و دیگر جنبه های تحصیلی آنها اثر بازدارندگی می گذارند.

درمانگران با کودکانی سر و کار دارند که اندام چشمی آنها سالم است، لکن یاد نگرفته اند که چگونه از بینایی خود به طور موثری استفاده کنند.

دید این گونه از کودکان نیازمند تقویت و تربیت است. درمانگران معمولاً با مفاهیم ادراک بینایی سروکار دارند. این مفاهیم عبارتنداز:

مفاهیم ادراک بینایی

مهارت دیداری

برای تقویت مهارت های دیداری و شنیداری هماهنگی هر دو چشم برای دریافت مؤثر و کارآمد اطلاعات امری اساسی است.

توانایی کودک در تعقیب چشمی هدف متحرک نظیر دریافت توپ و مشاهده پرواز پرنده مستقیماً با تکالیف درسی او در ارتباط است.

به محض اینکه کودک خواندن را می آموزد، باید بتواند چشم های خود را به طریق جهشی از راست به چپ حرکت دهد.

اگر کودکان در وقت خواندن کلمات ثابت، سر خود را حرکت دهند موجب رشد یک خورده مهارت ناسوده می گردد که خود نوعی بدآموزی است.

برای اینکه کودک بتواند در موقع نوشتن و خواندن از دید نزدیک و سپس بلافاصله برای دیدن معلم و تخته سیاه از دید دور استفاده کند، باید تمرکز چشمی در او تربیت و تقویت شود.

کودکی که تمرکز چشمی مناسبی نداشته باشد، اغلب موقعیت تحصیلی خود را از دست داده و دچار سردرگمی خواهد شد.

پرورش و تقویت ادراک تصویر و زمینه از اهمیت بسزایی برخوردار است. زیرا کودک را قادر می سازد تصویر اصلی را از زمینه بدرستی تشخیص دهد و در گرفتن توپ و تعیین موقعیت کلمه یا تصویر در صفحه او را یاری دهد.

حافظه توالی بینایی نیز جنبه مهم دیگری از ادراک است. چرا که موجب می شود کودک آنچه را دیده است به همان ترتیب بازشناسی و یادآوری کند.

تکالیف افزایش تقویت مهارت دیداری

جهت شناسایی و تقویت مهارت های دیداری و شنیداری کودکان می توان از روش های ساده ذیل بهره گرفت:

۱- ردیابی تیله

تیله را از بالای سطح شیبدار به پایین بفرستید. از کودک بخواهید برای مهارت های دیداری و شنیداری خود صرفاً با چشمانش مسیر حرکت را دنبال کند.

تیله را از بالای سطح شیبدار به پایین بفرستید. از کودک بخواهید با یک چشمش مسیر حرکت را دنبال کند. کودک باید با انگشت و چشمانش مسیر حرکت تیله را دنبال کند.

از کودک بخواهید به مسیر حرکت تیله نگاه کند و هر موقع که شما خواستید آن را با دست متوقف کند. از کودک بخواهید به مسیر حرکت تیله نگاه کند و جهتی را که حرکت می کند مشخص سازد(چپ یا راست).

۲- استفاده از کارت

تعدادی کارت از اشکال هندسی، پیکان، حروف، شماره ها و تصاویر دومینو تهیه کنید. آنها را به صورت انفرادی، دوتایی و سه تایی به یکدیگر متصل کنید.

مربی برای مدت زمان مشخصی کارت را به کودک نشان می دهد سپس کودک باید به ترتیب موارد زیر را انجام دهد:

توانایی درست انجام کارها

۳- استفاده از چراغ قوه قلمی

برای تقویت مهارت های دیداری و شنیداری کودک می توان از چراغ قوه استفاده کرد. چراغ قوه ای را در دست بگیرید. در مسیر افقی، عمودی، دایره ای و مورب حرکت دهید.

از او بخواهید ابتدا با هر دو چشم و سپس با یکی از چشمانش مسیر حرکت را دنبال کند. فعالیت فوق را انجام دهید. از کودک بخواهید همزمان با چشمان و انگشت اشاره اش مسیر نور را دنبال کند.

فعالیت فوق را در صورتی که کودک در حالت دراز کش هست انجام دهید. دو عدد چراغ قوه انتخاب کنید. از کودک بخواهید که از یکی به دیگری نگاه کند. اتاق را تا جایی که ممکن است تاریک نمایید.

kور چراغ قوه را حدود یک ثانیه به اشیای اتاق بتابانید. از کودک بخواهید که توانش را کاملاً روی اشیای زیر تابش نور متمرکز سازد.

به هر دست کودک یک چراغ قوه بدهید. از وی بخواهید که نور آنها را به پاهایش بتاباند. به او توضیح دهید که ارزیابی شما برای تقویت مهارت های دیداری و شنیداری اوست.

همزمان با تابیدن نور به پای خود با آن یک قدم به طرف جلو حرکت کند. این روند را ادامه دهد. تا جایی که مسیر مشخصی را طی کند.

اتاق را تا جایی که ممکن است تاریک نمایید. از کودک بخواهید نور چراغ قوه را به اشیاء بتاباند و شئ خاصی را که نام می برید، پیدا کند.

تابلویی از حروف الفبا یا اشکال مختلف هندسی تهیه کنید. آنرا در یک اتاق تاریک قرار دهید. از کودک بخواهید نوری که به شکل یا حرف مورد نظر می تابانید را نام ببرد.

۴- استفاده از دگمه برای تقویت مهارت های دیداری و شنیداری

تعدادی دگمه در دسته های مختلف تهیه کنید. آنها را روی یک سطح صاف قرار دهید و از کودک بخواهید آنها را بر حسب رنگ، اندازه، بافت، شکل و تعداد سوراخ های هر دگمه و… طبقه بندی کند.

با چیدمان دگمه ها در کنار یکدیگر از او بخواهید اشکال مختلف هندسی، حروف، شماره ها و تصاویر ساده را بسازد.

این کار به مهارت های دیداری و شنیداری کودک کمک می کند. کودک در وضعیت نشسته به زانو قرار بگیرد و دگمه ها را از یک بطری دهانه گشاد به به داخل بطری دهانه تنگ بیندازد.

همانند سکه به دگمه تلنگر بزند. سپس همانند تیله، دگمه را با انگشتانش پرتاب کند.

۵- استفاده از نخ و مهره

تعدادی مهره در اندازه، رنگ و شکلهای مختلف که در قسمت میانی سوراخ دارند تهیه کنید. از کودک بخواهید ،آنها را بر اساس یک معیار (مثلاً رنگ مهره ها ) از نخ عبور دهد.

با دو معیار طبقه بندی ( شکل و رنگ ) فعالیت را انجام دهید. تعدادی از مهره ها را نخ کنید و به کودک نشان دهید. سپس از او بخواهید با استفاده از حافظه بینایی خود همان الگو را تکرار کند.

برای تقویت مهارت های دیداری و شنیداری چشمان کودک را ببندید. تعدادی مهره را در مقابل کودک قرار دهید. از وی بخواهید با حس لامسه خود نخ را از آنها عبور دهد.

چشمان کودک را ببندید. الگویی را در مقابل او قرار دهید و از او بخواهید با حس لامسه ای الگو را لمس کرده، نسخه برداری کند.

ادراک مهارت شنیداری

برای فهم و تقویت مهارت های دیداری و شنیداری باید بدانیم که ادراک شنیداری نیز یکی از مراحل رشد زبان است.

ادراک شنیداری نه تنها موجب شنیدن بلکه موجب تفسیر و فهم پیام نیز می شود. مفاهیمی که تحت نام مهارت های شنیداری می شناسیم عبارتند از:

مهارت های شنیداری

۱.تمیز شنیداری

تمایز شنیداری یا رمزگشایی به توانایی شناخت و تشخیص درست و دقیق صداهای مختلف می پردازد. این شناخت با توجه به زیر و بمی، حجم و طرح آنها اطلاق می شود.

تمیز شنیداری همچنین موجب می شود که ما صدای گفتار یا همهمه را از سایر صداها تشخیص دهیم.

برای کمک به توسعه و رشد این مهارت در کودکان باید فعالیت هایی طراحی کرد که آنها را تشویق کند تا شباهت ها و تفاوت های صداها گفتاری را با هم مقایسه کنند.

۲.اکمال شنیداری

اکمال شنیداری عبارت است از: تمایل به تکمیل یک صدا یا یک کلمه به محض اینکه جزئی از آن به گوش رسد. این ناشی از تمایل و نیاز انسان به تکمیل هر رفتار یا عمل ذهنی است. 

برای توسعه و تربیت مهارت اکمال شنیداری در کودکان، فعالیت های متنوعی را می توان طراحی کرد.

می توان از کودکان درخواست کرد تا با شنیدن بخشی از صداها و کلمات آشنا، آن را تکمیل کنند. کودکان می آموزند چگونه کلمات متضاد و هم معنی را تداعی کنند تا در به کارگیری زبان برای برقراری ارتباط ماهرتر و انعطاف پذیرتر شوند.

۳.حافظه توالی شنیداری

در تشریح تقویت مهارت های دیداری و شنیداری حافظه توالی شنیداری مهم است. حافظه توالی شنیداری عبارت است از: توانایی یادآوری و تکرار صحیح و متوالی نشانه های شنیداری.

این مهارت دارای اهمیت ویژه ای است زیرا مستقیماً با بسیاری از تکالیف درسی و آموزشگاهی نظیر پیروی از دستورالعملها، یادآوری توالی یک داستان که توسط معلم خوانده یا گفته می شود و یادآوری توالی یک طرح موزون در ارتباط است.

تکالیفی جهت افزایش ادراک شنیداری

۱.قوطی های تمیز شنیداری

ده یا بیست قوطی خالی کوچک تهیه کنید. درون آنها را به صورت مجموعه دوتایی از مواد مختلف یکسان مانند سکه، نخود، لوبیا، قند و … پر کنید.

حال برای هر مجموعه علائم رمزی یکسانی در قسمت ته قوطی بگذارید. یک سری از مجموعه ها را در اختیار کودک قرار دهید.

از او بخواهید به نوبت آنها را تکان دهد و صدای آن را  بشنود. سعی کند مجموعه همتای آن را پیدا نماید. یکی از قوطی ها را تکان دهید.

از کودک بخواهید با تکان سایر قوطی ها همتای آن را بیابد. برای تقویت مهارت های دیداری و شنیداری تعداد اشیای داخل قوطی را کم و زیاد کنید.

از او بخواهید بقیه قوطی ها را تکان دهد و صدای مشابه آن را بیابد. از کودک بخواهید حدس بزند درون قوطی چه شیئی وجود دارد.

اگر این کار برای او سخت است ابتدا محتویات تمام قوطی ها را به وی نشان بدهید. سپس از او بخواهید وقتی قوطی ها را تکان می دهد، محتویات آن را حدس بزند.

تعدادی قوطی را به نوبت تکان دهید. از کودک بخواهید آنها را با همان نظم و ترتیبی که شنیده است، تکان دهد. این امر با توضیح قوانین و مدیریت بهتر معلم به تقویت مهارت های دیداری و شنیداری کودک می انجامد.

۲.هجی کلمات برای تقویت مهارت های دیداری و شنیداری

برای تقویت مهارت های دیداری و شنیداری ابتدا یک سری لغاتی که در محدوده درک و فهم کودک است، از ساده به پیچیده انتخاب کنید.

یک لغت را تلفظ کنید و از کودک بخواهید آن را تکرار کند. سپس لغت مشابه آن را به طور ناقص یا غلط تلفظ کنید و از وی بخواهید آن را کامل یا تصحیح کند.

تقویت مهارت های دیداری و شنیداری لازم است که یک سری لغت به کودک بگویید. از وی بخواهید آنها را با همان نظم و ترتیبی که شنیده است، تکرار کند.

یک سری لغت بنویسید و به کودک نشان دهید. سپس آن را پاک گنید. حال از وی بخواهید لغاتی را که دیده است، منظم و پشت سر هم تولید کند.

لغتی را به کودک بگویید. سپس از وی بخواهید آن را در یک جمله به کار ببرید. حروف یک لغت را به طور نامرتب بگویید یا بنویسید و از کودک بخواهید لغت را پیدا کند.

یک لغت به کودک بدهید و از او بخواهید درباره وزن، مترادف، متضاد، حروفی که با آنها شروع و تمام می شود، بیاندیشد.

هرکدام از روشهای فوق علاوه بر اینکه به اعتماد به نفس کودک کمک می کند باعث تقویت مهارت های دیداری و شنیداری او می شود و اضطراب او را کاهش می دهد.

مقاله چگونه محتوای جذاب بنویسیم؟ برای شما می تواند جذاب باشد.

ترجمه از : برتر اندیش

Visits: 20