نقش خانواده در رشد شخصیت

یکی از عوامل بسیار مهم در رشد شخصیت دانش آموزان مدرسه است. بعد از خانواده مهمترین نقش را در فرآیند اجتماعی شدن نوجوانان مدرسه به عهده دارد. از طریق آموزش مهارت های علمی و فنی و فراهم کردن زمینه همکاری گروهی و مسئولیت پذیری نوجوان و جوان موجبات رشد همه جانبه و متعادل شخصیت آنان را فراهم می سازد.

گرچه مدارس وقت خود را صرف ایجاد آمادگی در نوجوانان و جوانان به منظور کسب مدارج عالی تحصیل می کنند. اما بسیاری از نوجوانان بدون کسب مدارج عالی  و کسب مهارت های لازم برای زندگی مستقیماً وارد شده زندگی می شوند.

عوامل مهم رشد شخصیت کودک

این گروه چون فاقد آمادگی لازم برای ورود به زندگی هستند احساس شکست و درماندگی می کنند. این مسئله به بهداشت و سلامت روانی و رشد شخصیت دانش آموزان آسیب وارد می کند. علاوه بر این فاکتورهای دیگری نیز وجود دارد که در موفقیت و یا عدم موفقیت دانش آموزان در مدرسه و زندگی آینده آنها تاثیر دارد. 

در حالی که هدف تعلیم و تربیت تأکید بر رشد عقلی توأم با رشد عاطفی، سازگاری نوجوان و جوان با خود و سایر افراد خانواده اش می باشد. مدارس تنها بر جنبه عقلانی تأکید می کنند. این مسئله باعث می شود که جوانان تک بعدی و ناموزون به بار آیند. جو عاطفی مدرسه نیز در پیشرفت تحصیلی و رشد شخصیت دانش آموزان تأثیر دارد.

مقاله چگونه با رعایت 5 اصل مهم شنیدن و گوش‌ کردن ارتباط بهتری برقرار کنیم؟ را از دست ندهید.

تحقیقات نشان می دهد که دانش آموزان در جوی که فشار روانی کمتری داشته باشند بیشتر رشد می کنند. همچنین اگر راهنمایی شوند و احساس امنیت کنند، بیشتر سود می کنند. دانش آموزان بیشتر از آنکه به عواملی چون امکانات فیزیکی، تعداد کتابهای کتابخانه، اندازه مدرسه و هزینه سرانه توجه نمایند به عوامل زیر توجه دارند.

جهت گیری معلم

تصور بسیاری از معلمان در هنگام شروع درس جدید در مدرسه، این است که رشد شخصیت دانش آموزان کامل شده و آنها مطالب قبلی را یاد گرفته اند. چنین فرضی در اغلب دانش آموزان صدق نمی کند. زیرا گروهی از آنها تنها به این دلیل که پیش نیاز های لازم را برای شروع و ادامه درس جدید ندارند آن را یاد نمی گیرند.

در نتیجه به خیل عقب ماندگان تحصیلی می پیوندند. سپس باورشان می شود که برای جبران عقب ماندگی های خود قادر به هیچ کاری نیستند. بنابراین جهت گیری معلم مدرسه در رشد شخصیت دانش آموزان کلاسش موثر است. عوامل موثری در جهت گیری معلم دخیل هستند. میزان تعیین تکالیف برای منزل. منظم بودن بررسی تکالیف منزل.

میزان اوقاتی که معلم صرف تدریس می کند. نحوه پیگیری و حفظ نظم و انضباط دانش آموزان. حساس بودن معلم نسبت به ارائه بازخورد به دانش آموزان در مقابل عملکرد خوب آنها و خودش. همه دلایل مهمی هستند که به جهت گیری معلم در مدرسه و رشد دانش آموز موثر است.

مقاله بهبود رابطه عاطفی با 7 راهکار اساسی را مطالعه کنید.

جهت گیری دانش آموز

در مقابل دانش آموزان هم جهت گیری خاص خود را دارند. از دیدگاه دانش آموزان در مقاطع مختلف تحصیلی برخی خصوصیات و همچنین ویژگیهای یک معلم خوب و کارآمد که در مدرسه به رشد شخصیت آنها کمک موثری می کند عبارتند از:

اولین فاکتور مهم سنجش یک معلم خوب خوش خلقی است. سپس به انعطاف پذیری، همدردی و همفکری، علاقه مندی به کار و انضباط، به کارگیری روش مناسب تدریس و آمادگی برای قبول اظهار نظرها و گوش سپردن به پرسش های دانش آموزان می توان اشاره کرد.

نگرش معلم

نگرش معلم بر عملکرد وی تأثیر دارد. عملکرد وی در مدرسه هم بر رشد شخصیت دانش آموزان موثر است. پژوهشگران در یک تحقیق یک کلاس عادی را به معلمی واگذار نمودند. آنها یادآور شدند که این دانش آموزان از استعدادهای خوبی برخوردارند.

در پایان سال عملکرد آنها نسبت به گروه همسان بهتر شد. این بدین معنی است که اگر معلم نگرش مثبتی بر کلاس داشته باشد با برخورد های امید بخش بهتر می تواند در تعلیم و تربیت آنها پیشروی نماید.

نگرش دانش آموز

اگر نوجوان بر این باور باشد که هیچ کدام از فعالیتهای وی تغییری در موقعیت ایجاد نمی کند و در مدرسه شخصیت او رشد نکرده است. یا اینکه وی به اندازه کافی با هوش نیست. یا اینکه تکالیف برای او دشوار هستند و معلم او را دوست ندارد. این دانش آموز در آینده برای خود انتظار شکست دارد.

در صورتی که در مدرسه رشد شخصیت دانش آموز تکامل نیابد او دچار شکست می شود و این شکست را به صورت متوالی تجربه می کند. ممکن است که به این باور برسد که شکست در هر فعالیتی حتمی و غیرقابل اجتناب است. چنین فردی دچار درماندگی آموخته شده می شود.

نگرشی که احتمالاً زمینه های شکست بیشتری را برای وی فراهم می آورد و مانع تلاش برای پیشرفت وی می گردد. در چنین حالتی ضرب المثل شکست، شکست می آورد مصداق پیدا می کند. در مقابل هر قدر به دانش آموز در مدرسه به رشد شخصیتش بیشتر  توجه شود در امر تحصیل نیز موفق تر عمل می کند.

بالطبع در کلاس درس قدرت و مقبولیت بیشتری بدست خواهد آورد. چنین فردی در موفقیت های جدید تلاش می کند تا موفقیت های تازه ای کسب کند. این امر سبب افزایش عزت نفس وی می شود. اینجاست که ضرب المثل موفقیت، موفقیت می آورد مصداق می یابد.

نتایج تحقیقات

پژوهشگران در یک مطالعه تحقیقاتی، آزمایشی انجام دادند. در این آزمایش از دو معلم خواستند که یکی مسایل قابل حل و دیگری غیر قابل حل را به دانش آموزان کلاس پنجم ارائه کنند.  آنها دریافتند معلمی که مسائل غیر قابل حل را به دانش آموزان ارائه می کرد. هنگامی که مسائل قابل حل را ارائه می کرد، برخی از دانش آموزان علی رغم اینکه مسائل قابل حل بودند، دیگر آن را حل نمی کردند.

پیشرفت تحصیلی

اهمیت تأثیر پیشرفت تحصیلی در مدرسه بر سلامت روانی و رشد شخصیت دانش آموزان کم نیست. به طوری که برخی از متخصصان آن را حداقل تا نیمه دوم دوره نوجوانی معیار اساسی برای تشخیص عملکرد رفتارهای سالم نوجوان دانسته اند.

به عقیده ایشان نوجوانانی که علی رغم برخورداری از هوشبهر طبیعی کارکرد رضایت بخشی در مدرسه نداشتند. مسائل روانی قابل ملاحظه ای از خود بروز دادند. آنها پیشرفت تحصیلی را به عنوان شاهدی برای سلامت روانی دانش آموزان ارزیابی نمودند.

بلوم می گوید: هنگامی که در مدارس شواهدی حاکی از شایستگی و لیاقت برای دانش آموز در چند سال اولیه فراهم کند تا به رشد شخصیت او کمک کند و این روند طی چهار یا پنج سال بعد نیز تکرار شود. برای مدتی نامحدود نوعی مصونیت در برابر بیماریهای روانی برای فرد ایجاد می شود.

دختران دم بخت بخوانند: 12 خطای مهم دختران در ازدواج

مسلماً چنین فردی قادر خواهد بود که به راحتی بر فشارها و بحرانهای زندگی غلبه کند. باور شکست در امتحان به هر حال موجب تاثر و تالم خاطر کودکان و نوجوانان می گردد. این امر می تواند حتی در مدرسه به رشد و تکوین شخصیت آنها صدمه بزند و آنرا به تاخیر اندازد. 

افرادی که شکست می خورند به افسردگی، ناراحتی، ناسازگاری و بیقراری مبتلا می گردند. یکی از علل اساسی شکست در امتحان عدم آشنایی دانش آموزان با شرایط و نحوه برگزاری امتحان است. ترس دانش آموزان از  اضطراب در امتحان همچنین موجب ارتکاب تقلب می گردد.

افت تحصیلی

مطالعاتی درباره ویژگی های ترک تحصیل کنندگان صورت گرفت. در این مطالعات دانش آموزان ترک تحصیل کرده نسبت به فارغ التحصیلان، هویت خود را ضعیف تر و تصور نامشخص تری از خود داشتند. مشکلات عاطفی در ایشان بیشتر دیده می شد.

آنها به خود ارزشمندی خود اطمینان نداشتند. این  نشان می داد که رشد شخصیت آنها با ترک مدرسه دچار خدشه شده بود. همچنین مشخص شد که این افراد احتمال بیشتری دارد که نسبت به اقتدار، از هر نوع که باشد، عناد، خشم و بیزاری بیشتری داشته باشند. این گروه از نوعی احساس بیهودگی رنج می برند و سعر می کنند که از آن فرار کنند.

آنها معتقدند که مدرسه به رشد شخصیت آنها کمکی نکرده است پس از آن بزارند. آنها فاقد هدفهای بلند مدت هستند. بیشتر مایلند تا در زمان حال زندگی کنند. کمتر نقشه می ریزند.در فعالیت های هدفمند شرکت نمی کنند. در مجموع رشد شخصیت آنها کامل نیست. 

این افراد دنیا را مکانی غیر قابل پیش بینی، فریبکارانه، متخاصم و جنگجو می دانند. به علاوه، داشتن هدفهای بلندمدت برایشان بی معنی است. احتمال می دهند که نقشه هایشان به خطا خواهد رفت و محکوم به شکست هستند. تصور می کنند که ارتباطات انسانی برای آنان، شکننده، تصادفی، بی برنامه، فاقد گرمی و صمیمیت و استثمارگرانه است.

عوامل موثر بر افت تحصیلی دانش آموز

عوامل زیادی در افت تحصیلی و ترک تحصیل دانش آموزان دخیل هستند. در ادامه به مهمترین عوامل اشاره می کنیم. لازم به ذکر است که معلمین و مدیران مدارس باید خیلی بیشتر به این عوامل توجه کنند تا از بروز ترک تحصیل در مدارس جلو  گیری نمایند.

این امر می تواند در مدرسه به رشد شخصیت دانش آموزان کمک نماید. عوامل تاثیر گذار بر افت تحصیلی و ترک تحصیل عبارتند از:

عوامل  درون خانواده ای:  مثل ناخشنودی والدین از ازدواج با یکدیگر. / استانداردهای بسیار سخت یا سهل انضباطی خانواده. / مجرم بودن والدین برای دوره ای طولانی یا منقطع. / ارتباط ضعیف اعضای خانواده با یکدیگر. نداشتن مکان مناسب برای مطالعه. / شخصیت دانش آموز و رنجش آنها. / نبود یکی از والدین به ویژه مادر.

عوامل اقتصادی و اجتماعی: کند و دیرآموز آموز بودن دانش آموز./ فقدان انگیزه دانش آموز. / مردود شدن دانش آموز./ اختلافات خانوادگی. / ناسازگاری عاطفی. / فقر و بیکاری. / کمبود محبت در خانه. جدایی و طلاق والدین. / جدایی فرزند از والدین. / الکلی بودن و اعتیاد خانواده. / نبود انضباط فردی و اجتماعی. / محافظت بیش از اندازه والدین. / فقدان علاقه والدین به تعلیم و تربیت.

مقاله 3 نکته مهم موفقیت در امتحانات را مطالعه کنید. 

راهکارهای کاهش افت تحصیلی

دانش آموزانی که قادر نیستند از عهده انجام امورات تحصیلی خود بر آیند لازم است تا برایشان کمکهای جبرانی مثل کلاس جبرانی معلم خصوصی کمک یار معلم و غیره فراهم شود. درچنین حالتی اولین قدم ارائه فرصت به دانش آموز است تا موفقیت را هرچند در سطحی پایین تجربه کند.

این امر کمک می کند تا عزت نفسش افزایش یابد و نگرش مثبت تری نسبت به مدرسه کسب نمایند و شخصیت او رشد یابد. تشخیص این نکته که آیا مشکل کودک ناشی از مشکلات اساسی تر شخصیتی است یا خیر اهمیت خاصی دارد.

زیرا در این قبیل موارد لازم است تا ابتدا چنین مشکلاتی بر طرف گردد. شواهدی وجود دارد که ناسازگاری در مدرسه و ضعف تحصیلی خود معلول عاملهای دیگری هستند. مثلا وجود رفتارهای ضد اجتماعی که منجر به ایجاد مشکلاتی در رابطه معلم و شاگرد می شود.

سرانجام به ایجاد رفتارهای ضد اجتماعی می انجامد. در حالی که تجربه و موفقیت اغلب تاثیر مفیدی بر رفتارهای ناسازگار داشته و موجب بهبود امور تحصیلی دانش آموز می گردد.

چگونگی کمک به دانش آموزان 

یک معلم خوب می تواند با روشهای زیر در مدرسه به رشد شخصیت دانش آموزان کمک نماید و در آنها ایجاد انگیزه کند. مهمترین روشهای تاثیر گذاری یک معلم عبارتند از:

• بیان دقیق هدف های آموزشی. 
• استفاده از تشویق های کلامی و غیر کلامی.
• بهره گیری از آزمونها و نمره به منظور ایجاد انگیزش.
• ارائه محرک های تازه و جالب.
• ارائه مطالب از آسان به مشکل.
• پرهیز از ایجاد رقابتهای نامناسب در بین دانش آموزان.
• استفاده از روشهای متنوع تدریس.

برتراندیش

بازدیدها: 17