تعریف تنبیه:
تنبیه در لغت یعنی آگاهی بخشی کودک نسبت به عواقب احتمالی اعمالی که مرتکب میشود. اگر هدف ما از تنبیه کودک، چیزی غیر از این باشد مطمئناً کار پسندیدهای انجام نمی دهیم.
اگر هدف ما از تنبیه کودک، چیزی غیر از این باشد مطمئناً کار پسندیدهای انجام نمی دهیم. این رفتار ما نه تنها اثر تربیتی در پی نخواهد داشت بلکه روند تربیت را نیز با مشکل مواجه میکند.
اما معنای تنبیه در روانشناسی عبارت است از اعمال مجازات در پاسخ به یک تخلف و خطای کودک. این خطا و اشتباه هر چیزی را که متضمن ضرر به خود و دیگران باشد شامل می شود.
این روش هرچند اشکال مختلفی دارد اما شواهد مطالعات چندین ساله نشان میدهد که تنبیه همیشه بهترین اقدام برای کنترل و اصلاح رفتار و کاهش خطا نیست.
در روانشناسی شرطیسازی تنبیه اشاره به هر تغییری دارد که پس از رفتار رخ میدهد و احتمال تکرار آن رفتار را در آینده کاهش میدهد. در این روش از تقویتهای مثبت و منفی برای افزایش رفتارهای مثبت استفاده میشود.
اما در تربیت کودک از تنبیه کودک برای کاهش یا حذف رفتارهای ناخواسته بهره میگیرند. تنبیه اغلب به اشتباه با تقویت منفی اشتباه گرفته میشود.در امر یادگیری و آموزش تنبیه و تشویق، عامل و محرکی اساسی برای کودک به حساب میآیند.
تجربه نشان داده کودکانی که در مدرسه به خاطر درس مورد تشویق قرار میگیرند، بیش از دیگران به فراگیری علاقه نشان می دهند.
همچنین آنها بیشتر به دیگر فراگیران کمک می کنند. نقش تشویق در یادگیری به مراتب مهمتر و مؤثرتر از نقش تنبیه است.
تعاریف تقویت مثبت و منفی:
تقویت احتمال وقوع یک رفتار را افزایش میدهد و تنبیه احتمال وقوع یک رفتار را کاهش میدهد. در بحث اصلاح رفتار، از اصطلاح مثبت، منفی، تقویت کننده و تنبیه به صورت تخصصی استفاده میکنیم.
در شرطیسازی عاملی، واژه مثبت و منفی به معنای خوب و بد نیست. مثبت به این معنی است که رفتار تکرار میشود. منفی به این معنی است که رفتاری را حذف میکند.
تقویت به این معنی است که شما در حال افزایش یک رفتار هستید. در همین حال تنبیه یعنی شما در حال کاهش یک رفتار هستید.
تقویت و تنبیه نیز میتوانند مثبت یا منفی باشد. همه تقویت کنندهها احتمال واکنشهای رفتاری را افزایش میدهند. همه تنبیهها احتمال واکنشهای رفتاری را کاهش میدهند.
انواع تنبیه:
اسکینر، روانشناسی که برای اولین بار شرطیسازی عامل را توصیف کرد، دو نوع مختلف از محرک های ناخوشایند را شناسایی کرد که میتوان از آنها به عنوان تنبیه استفاده کرد:
تنبیه مثبت: این نوع تنبیه به «مجازات با اعمال» نیز معروف است. تنبیه مثبت شامل ارائه یک محرک بد پس از وقوع یک رفتار است.
به عنوان مثال، هنگامی که دانش آموزی خارج از نوبت در وسط کلاس صحبت میکند، معلم ممکن است کودک را به خاطر رفتارش سرزنش کند.
تنبیه منفی: این نوع تنبیه به «مجازات با حذف» نیز معروف است. تنبیه منفی شامل حذف یک محرک مطلوب پس از وقوع یک رفتار است.
به عنوان مثال، وقتی دانشآموز مثال قبلی دوباره خارج از نوبت صحبت میکند، معلم بیدرنگ به کودک میگوید که به خاطر رفتارش مجبور به غفلت از تعطیلات است.
تنبیه بدنی کودک:
این نوع از تنبیه کودک بیشتر متمرکز بر شرایط بدنی کودک است. معمولا والدین در مقابل رفتارهای خطاگونه فرزند خود از این روش بیشتر استفاده میکنند.
اشکال مختلف تنبیه بدنی، مانند کتک، سیلی، و حتی خشنتر مثل داغ کردن با سیگار و… اغلب بیاثر هستند و در درازمدت نتیجه معکوس دارند.
کودکانی که تنبیه بدنی میشوند آنقدر گیج هستند که نمیتوانند درستی و یا نادرستی رفتار خود را تشخیص دهند. حتی درسی را که والدین با این روش به آنها میآموزند، یاد نمی گیرند.
در عوض، چیزی که کودکان ممکن است بیاموزند این است که کتک زدن رفتار قابل قبولی است. تنبیه بدنی میتواند منجر به پیامدهای منفی زیادی شود.
وقتی والدین فرزند خود را تنبیه بدنی میکند خطر ابتلا به مشکلات طولانی مدت مانند رفتارهای ضد اجتماعی و اضطراب را در فرزندان خود افزایش میدهند.
تنبیه کودک به شیوه تنبیه بدنی پیوند والد و فرزند را تضعیف میکند.میتواند پرخاشگری کودک را نیز افزایش دهد. ممکن است باعث شود زنجیره تنبیه به نسلهای بعد نیز منتقل شود.
تنبیه زبانی کودک:
خیلی از جملات و کلمات هستند که اثر منفی بر رفتار و روان کودکان میگذارند. بعضی از والدین بدون توجه به اینکه هر جمله یک بار معنایی دارد گاهی از جملاتی استفاده میکنند که روح و روان فرزند خود را به هم میریزند.
تنبیه کودک به روش تنبیه زبانی و کلامی یکی از بدترین نوع تنبیه هاست. گاهی اولیا با نیش و کنایه فرزند خود را تحقیر میکنند. حتی گاهی با بیان جملات مقایسهای (مثل مقایسه او و پسر عمویش) سعی در تحریک احساسات او را دارند.
اما غافل از این که با این جمله کودک کینه فرد مقایسه شده با خود را به دل میگیرد. غالباً در مقام تنبیه کودک، خوبیهای همسالان کودک را به رخ او نکشید.
این عمل نتیجه موثری نمی تواند داشته باشد. همچنین در بیان عیب کودک متخلف باید از صراحت بیان خودداری گردد. از جمله خطاهای تربیتی، تنبیه کودک به صورت مضاعف است. یعنی هم تنبیه بدنی و هم طعنه و نیشخند به کودک.
تنبیه غیر زبانی کودک:
هر نوع دیگری از تنبیه که خارج از موارد بدنی و زبانی باشد در این قالب جای میگیرد. مثل چشم غره رفتن غیر مستقیم به کودک، که به عنوان تنبیه غیر زبانی هم نامیده می شود.
برای مثال زمانی که کودک برای اولین بار کار اشتباهی را مرتکب میشود، والدین باید به شکل غیر مستقیم و بدون کلام او را متوجه کار اشتباه خود کنند.
مثل اخم والدین، روی برگرداندن. قهر والدین، نادیده انگاشتن موضوع و… تنبیه لازم نیست همیشه زبانی و بدنی باشد. گاهی با نگاه ملامت بار و بی اعتنایی می توان سختترین تنبیه کودک را اعمال میکنید.
زیاده روی در تنبیه کودک باعث از بین رفتن اثر آن میشود. اگر کودک فلج یا ناقص العضوی خطایی مرتکب شود نباید علاوه بر تنبیه نقص عضو او را به رخش بکشید.
تنبیه کودک باید در مورد رفتار مشخصی که کودک انجام میدهد باشد. با این روش کودک میتواند علت تنبیه خود را درک کند. در مقام تنبیه باید اوضاع روحی و شرایط و احوال و مشکلات خانوادگی کودک را در نظر گرفت.
برای خرید داستانک نشانه ها کلیک کنید.
نکات مهم تنبیه کودک:
- قبل از اعمال تنبیه کودک باید ریشه و علت مشکل کشف شود. با آگاهی از مشکل میتوان از تکرار تخلف جلوگیری به عمل آورد.
- همیشه این مورد را به یاد داشته باشید که تنبیه کودک باید به عنوان آخرین روش تربیت مورد استفاده قرار گیرد.
- تنبیه کودک به روش تنبیه بدنی کار بسیار حساسی است. تا میتوانید از تنبیه بدنی پرهیز کنید.
- باید سعی کنید که در حضور جمع و دوستان تنبیه کودک خود پرهیز کنید.
- فقط رفتار و عمل زشت کودک را مورد نکوهش قرار دهید نه شخصیت او را.
- در صورت نیاز حتی المقدر باید فوق العاده دقیق و محتاط باشید.
- در مدرسه معلم نباید تنبیه را به دانش آموزان دیگر محول نماید.
معلمین نباید برای تفهیم درس از تنبیه کودک برای آنها استفاده نمایند. از آنجا که تنبیه آسانترین راه است معمولاً انسانها تمایل بیشتری به استفاده از تنبیه مخصوصا تنبیه بدنی دارند.
در صورتی که پیامدهای مثبت تشویق صد برابر بیشتر از تنبیه است. تشویق مناسب و بجا و حساب شده میتواند نتایج مطلوب تری به بار آورد و مهارت های ارتباطی فرد را ارتقا دهد.
بازدیدها: 8
2 دیدگاه دربارهٔ «بررسی 4 روش متداول تنبیه کودک»
سلام انشالله وقتی ازدواج کردم بچه ام را طوری تربیت می کنم که نیاز به تنبیه نداشته باشه. اما واقعا مگه میشه بچه تنبیه نشه
بابام از این شیوه واسه تربیت من زیاد بهره گرفت.
با سلام و عرض ادب و سپاس از حضور شما در این سایت از اینکه این مطلب برای شما مفید بود خوشحالیم. امیدوارم باز هم شما را ببینیم و از نظرهای مفید شما بهره مند شویم.